علی دهقان، دبیر دفتر تحکیم وحدت در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجو: حضور مردم پای صندوق رای، سنجه مشروعیت نظام است.
به گزارش سرویس دانشگاه خبرگزاری دانشجو ماه رمضان، موسم برگزاری دیدار سالانه‌ی رهبر انقلاب با اقشار مختلف مردم است. اما امسال، فراگیر شدن ویروس کرونا بساط دیدارها را در هم ریخت؛ در این بین، صرفا چند قشر جان سالم به در بردند و دانشجویان یکی از آن‌ها بودند! که دیدارشان همراه با فاصله گذاری اجتماعی در بیست و سومین روز ماه رمضان به صورت ارتباط تصویری از دانشگاه صداسیما با رهبر انقلاب برگزار شد. صحبت اکثر دانشجویان مانند هرسال بر مدار مطالبه از نهادهای مختلف و بازخوانی آرمان‌ها پیش می‌رفت اما یکی از موضوعاتی که مورد توجه تعدادی از سخنران قرار گرفته بود، مفهومِ مشارکت مردمی بود. جنبش عدالتخواه دانشجویی، دفتر تحیکم وحدت و اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل، سه مجموعه‌ای بودند که در قالب‌های مختلف پیرامون این موضوع طرح دغدغه کردند؛ برخی از آن‌ها درباره‌ی کاهش مشارکت در اسفند ۹۸ ابراز نگرانی کردند و نسبت به لزومِ تغییر نوع نظام انتخاباتی هشدار دادند و برخی دیگر در مقیاسی کلان‌تر به بسترهای گوناگون مشارکت پرداختند. در این باره با سجاد اسدی، دبیر اتحادیه مستقل، علی دهقان، دبیر دفتر تحکیم وحدت و علی اسکندی، دبیر جنبش عدالتخواه به گفتگو نشستیم تا از چرایی فراگیریِ این موضوع بشنویم.
خبرگزاری دانشجو: تغییر نوع نظام انتخاباتی موضوعی است که از مجلس هفتم مطرح بوده اما آخرین بار در سال ۹۷ با مطرح شدن در مجلس بر سر زبان‌ها افتاد با این تفاوت که این بار تعدادی دیگر از مجموعه‌ها مانند شورای نگهبان و وزارت کشور نسبت به تغییر آن احساس نیاز می‌کردند؛ ولی طرح پیشنهادی که در این باره وارد مجلس شد با تغییرات بسیاری همراه بود تا جایی که ماهیت طرح به کل تغییر کرد؛ در این میان اصل ماجرا یعنی لزوم تغییر نحوه‌ی برگزاری انتخابات مجلس از حالت اکثریتی و پیروزی یک جریان به حالت تناسبی و سهیم کردن همه‌ی گروه‌ها همچنان به عنوان مطالبه مطرح بود و در دیدار دانشجویی سال ۹۸ نیز، دفتر تحکیم وحدت به تشریح آن به عنوان یکی از ارکان مشارکت پرداخت اما در دیدار امسال، طرح چنین دغدغه‌ای توسط دانشجویان بیشتری انجام شد که نشان از فراگیری آن داشت؛ برخی علت آن را تجربه‌ی مشارکت پایین اسفند ۹۸ می‌دانستند که یکی از پیامدهای نظام انتخاباتی اکثریتی است.
علی دهقان: تجربه‌ی زیسته‌ی جمهوری اسلامی به ما می‌گوید که از ابتدای انقلاب اسلامی مردم کاملا در میدان عمل بودند و جبهه، کمیته و بسیج همگی متشکل از مردم بوده اما با شکل‌گیری ساختارهای جدید نوعی از دیوان‌سالاری باعث کنار گذاشتن مردم شد. تا جایی که بعد از ۴۲ سال از انقلاب فقط در یکسری از جاهای خاص از مردم خواسته می‌شود که حضور پیدا کنند مانند انتخابات و راهپیمایی ۲۲ بهمن که این از نظر ما درست نیست. در این باره از لفظ جمهوریت منفعل استفاده کردیم؛ مشارکت مردمی شقوق مختلفی دارد که انتخابات یکی از آن‌هاست و سال گذشته هم به ناکارآمدی‌هایِ نظام انتخاباتی فعلی اشاره کرده بودیم. به صورت جدی‌تر بر موضوع نظام انتخاباتی تناسبی تمرکز کردیم؛ به همین خاطر از نظر ما موضوع انتخابات مجلس یازدهم و مشارکت پایین آن در طرح موضوع نظام انتخاباتی توسط دانشجویان خیلی موثر نبوده چرا که انتخابات یکی از ابعاد مشارکت است و ما در حال حاضر نسبت به حضور مردم در سازوکارهای مختلف جمهوری اسلامی دغدغه‌‌مندیم.
خبرگزاری دانشجو: در دیدار دانشجویان با رهبر انقلاب، جنبش عدالتخواه دانشجویی نیز به سرفصل مشارکت اشاره کرد؛ اگرچه به بحث نوع نظام انتخاباتی اشاره‌ای نداشتید اما موضوع حضور مردم و خطر کمرنگ شدن ایشان را طرح کردید.
علی دهقان: اگر فرض بگیریم در جامعه‌ی ما فقط دو دسته جریان فکری وجود دارد یک دسته همراه با جریان اصلاح طلبی هستند یک دسته همراه با جریان اصولگرایی؛ حتی با وجود چنین حالتی، خروجی نظام انتخاباتی ما که اکثریتی است صرفا پیروزی یکی از این دو جریان در انتخابات‌های مجلس است؛ نوع نظام انتخاباتی ما باعث شده همواره یکی از این دو گروه (اگر فرض را بر این بگیریم که فقط دو گروه داریم) در معادلات حذف شوند.
ضمن اینکه علاوه بر دو جریان اصولگرایی و اصلاح طلبی سایر گروه‌های سیاسی نیز وجود دارند که باید سازو کاری فراهم شود تا جریانات نو و صاحب ایده نیز بتوانند وارد حوزه‌ی نظارت و تقنین شوند که نظام انتخاباتی تناسبی برای مجلس چنین امکانی را فراهم می‌کند و به همین خاطر معتقدیم اولویت دارد.
خبرگزاری دانشجو: تغییر نوع نظام انتخاباتی به مدل تناسبی اگرچه مشکلات بزرگی را برای مشارکت مردم حل می‌کند اما گذار از حالت اکثریتی به حالت تناسبی خیلی هم آسان نیست چون در حالت جدید احزاب و گروه‌ها جایگزین افراد می‌شوند و ممکن است جامعه‌ی ما در حال حاضر چنین توانمندی نداشته باشد.
علی دهقان: در نظام تناسبی، رای دهندگان به لیست‌ها (که یا باز هستند یا بسته) رای می‌دهند به این صورت که فرضا ۵ لیست برای انتخابات وجود دارد و هیچ فردی همزمان در دو لیست حضور ندارد و وقتی این لیست‌ها با هم مشارکت می‌کنند هر یک درصدی از نظر مردم را جلب می‌کنند؛ یک لیست ممکن است ۵ درصد مشارکت مردم را داشته باشد و یک لیست ۴۰ درصد؛ سپس هر لیست بسته به میزان آرایی که کسب آرا کرده صاحب کرسی‌های آن حوزه‌ی انتخابیه می‌شود.
اما در حال حاضر معمولا برای انتخابات مجلس دو لیست ارائه می‌شود و در نهایت یکی پیروز همه‌ی کرسی‌ها می‌شود بدون توجه به میزان آرایی که کسب کرده؛ مانند پیروزیِ سی نفره‌ی اصلاح طلبان در مجلس دهم و پیروزیِ لیست کامل اصولگرایان در انتخاباتِ یازدهم؛ و این روند غیرمنطقی است چون برخی از تفکرات موجود در جامعه در این دو لیست جای نمی‌گیرد.
خبرگزاری دانشجو: متن تحکیم در ابتدا به کاهش مشارکت از ۹۸ درصد به ۴۲ درصد در جمهوری اسلامی اشاره کرد؛ در حالی که آن ۹۸ درصد میزان آری مردم بوده و الزاما میزانِ مشارکت ۹۸ درصد نبوده.
علی دهقان: درباره وضعیت مشارکت که در دیدار دانشجویان با رهبر انقلاب مطرح کردیم چند نکته دارد؛ اول اینکه خود موضوع رفراندم با موضوع انتخابات تفاوت دارد و ما هم این مضوع را قبول داریم و متوجهش هستیم اما این به منطقِ موجود در فرمایشاتِ رهبر انقلاب برمی‌گردد که در بیانات مختلف به خصوص دهه ۷۰ و ابتدای ۸۰ مطرح کردند؛ حرف اصلی آقا این است که انتخابات، یکی از سنجه‌های مهم محسوب می‌شود برای اینکه بدانیم مردم چقدر پای کار نظام هستند و در این باره لفظ مشروعیت را به کار می‌برند؛ علاوه بر بعد الهی مشروعیت یک سطح مردمی نیز برای آن قائل هستند.
ما این موضوع را براساس منطقی که خود آقا بارها به آن اشاره داشتند، طرح کردیم. ایشان مشارکت بالا در ایران را با دیگر کشورها مقایسه می کنند و تاکیدشان بر این است که حضور ۷۰ درصدی در پای صندق‌های رای به معنای پذیرفتن نظام است.
درست است رفراندم ابتدای انقلاب و پاسخ ۹۸ درصدی را نمی‌توانیم به عنوان میزان مشارکت مردم لحاظ کنیم ولی مقایسه‌اش با آخرین انتخابات از این جهت درست است که در جمهوری اسلامی دیگر رفراندوم نداریم و عاقلانه هم نیست که آن روند ابتدایی مجدد تکرار شود اما حضور مردم در انتخابات، نمود بیرونی میزان مشارکت و چهره‌ی مشروعیت است.
بنابراین وقتی حضور مردم از ۵۰ درصد پایین‌تر آمد یعنی در مشارکت دچار مشکل شدیم و از آن مهم‌تر بحث مشروعیت؛ در نتیجه قیاس این دو باهم درست است و این قیاس بر اساس منطق رهبر انقلاب است.
خبرگزاری دانشجو: علاوه بر نوع نظام انتخاباتی به عنوان یک ساختار، نحوه عملکردِ جریان‌های سیاسی حاکم و دوقطبی که در این بین رقم زدند به فاصله گرفتن بیشتر مردم از ساختار حاکمیتی دامن زده.
علی دهقان: عملکرد مسئولین در هر دو جریان سیاسی حاکم یعنی اصولگرایی و اصلاح طلبی مردم را راضی نکرده و در هر دو جریان، منافع گروهی نسبت به مردم اولویت داشته؛ حالا در این بین ما در جنبش دانشجویی باید صدای اعتراض مردم باشیم و با فریاد بلندتر به سمت یک رویه جدید در فضای سیاسی حرکت کنیم و این رویه‌ی جدید از مجلس باید اتفاق بیافتد.
